- βάριο
- Χημικό στοιχείο με σύμβολο Ba. Ανήκει στη δεύτερη ομάδα του περιοδικού συστήματος, στην υποομάδα των γεωαλκαλικών μετάλλων, έχει ατομικό αριθμό 56, ατομικό βάρος 137,36 και 7 ισότοπα.
Στην κατάσταση καθαρού μετάλλου έχει το χρώμα του αργύρου, είναι κάπως σκληρότερο από τον μόλυβδο, ευήλατο και σφυρήλατο, με σημείο τήξης 850°C και σε υγρασία καίγεται με φλόγα κιτρινοπράσινη και πολύ λαμπερή. Δεν απαντάται ελεύθερο στη φύση, αλλά μόνο στα άλατά του, όπως ο βαρυτίνης ή η βαρία ανθρακική άσβεστος (θειικό βάριο, BaSO4). Εκτεταμένα κοιτάσματα βαρυτίνη υπάρχουν στα ορυχεία Φράιμπεργκ και Χαρτς (Γερμανία), Κορνουάλης και Κάμπερλαντ (Μ. Βρετανία).
Το 1808, ο Ντέιβι και ο Σίμπεκ απομόνωσαν το β. με απόσταξη του αμαλγάματος. Επειδή όμως ο διαχωρισμός του από το αμάλγαμα παρουσίαζε πολλές δυσκολίες, η μέθοδος αντικαταστάθηκε από άλλες. Το 1906, ο Γκιντς εφάρμοσε την αναγωγή του οξειδίου του β. με αργίλιο στους 1200°C σε κενό (3BaO + 2Αl = 3Ba + Al2O3). Ακολούθησε ο Ματινιόν το 1913, που αντικατέστησε το αργίλιο με πυρίτιο ή πιο οικονομικά, με σιδηροπυρίτη (3BaO + Si = 2Ba + BaSiO3). Η σύγχρονη βιομηχανική παραγωγή του β. βασίζεται στις μεθόδους ηλεκτρόλυσης του χλωριούχου β. σε κατάστασης τήξης και στη μέθοδο αναγωγής με αργίλιο, μειγμάτων μονοξειδίου και υπεροξειδίου του β. σε ηλεκτρικές κάμινους σε κενό.
Το β. είναι μέταλλο πολύ δραστικό. Με το υδρογόνο σχηματίζει υδρογονούχα ένωση και με το άζωτο αζωτούχα. Συμπεριφέρεται ως δισθενές και έχει αρκετά έντονο μεταλλικό χαρακτήρα. Χρησιμοποιείται γενικά σε κράματα με τον μόλυβδο, το νικέλιο και τον χαλκό. Από τις ενώσεις του β. οι πιο ενδιαφέρουσες είναι τα άλατα νιτρικό και θειικό β. και το οξείδιο και υδροξείδιο.
Το νιτρικό β. χρησιμοποιείται στη σύνθεση μερικών εκρηκτικών μειγμάτων και στην παραγωγή τεχνητής φλόγας. Το θειικό β. χρησιμοποιείται στην ιατρική ως διαγνωστικό μέσο στις ακτινογραφικές εξετάσεις του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου. Έχει επίσης εφαρμογή –σε μορφή λευκής σκόνης– ως χρωστική, με το όνομα σταθερό λευκό ή σε μείγμα με θειούχο ψευδάργυρο γνωστό ως λιθοπόν. Το οξείδιο του β. χρησιμοποιείται στην κατασκευή ειδικών γυαλιών και το υπεροξείδιο για την παρασκευή του οξυγονούχου ύδατος. Το υδροξείδιο του β. ή ύδωρ βαρίτη εφαρμόζεται στη βυρσοδεψία και στη ζαχαροβιομηχανία ως διαχωριστικό του σακχάρου από τη μελάσα.
Τα πτητικά άλατα του β. χρωματίζουν πράσινη τη φλόγα και η ιδιότητα αυτή χρησιμοποιείται ιδιαίτερα για την ποσοτική ανίχνευση του β. Για την ποσοτική ανάλυση, το β. καθιζάνει στη μορφή του θειικού άλατος, που είναι πρακτικά αδιάλυτο και ζυγίζεται ως θειικό β.
Το μεταλλικό β. χρησιμοποιείται στην κατασκευή θερμοϊονικών λυχνιών, με σκοπό να απομακρυνθούν τα υπόλοιπα ίχνη αέρα και να σχηματιστεί έτσι ένα πληρέστερο κενό. Στον ίδιο τομέα, με μερικά κράματα β. κατασκευάζονται σπειρώματα και εσχάρες ραδιολυχνιών και ηλεκτρόδια ως κηρία ανάφλεξης. Άλλες εφαρμογές αυτού του στοιχείου γίνονται στην κάθαρση του χαλκού και ως συστατικό των αντιτριβικών κραμάτων, με πιο γνωστό το rary, που αποτελείται από β., μόλυβδο και ασβέστιο.
Κρύσταλλος βαρυτίνη, που αποτελεί την πρώτη ύλη για την παρασκευή ενώσεων του βαρίου.
* * *τοχημικό στοιχείο με ατομικό αριθμό 56 και με σύμβολο Ba, το οποίο βρίσκεται στη φύση πάντοτε ενωμένο με άλλα χημικά στοιχεία.
Dictionary of Greek. 2013.